کرونوس – یکی از اساسیترین اهداف در یوگا و مدیتیشن، رها کردن نفس و خالی کردن اگو برای رسیدن به نیروانا است. اما متأسفانه انجام آن به شیوهی مدرن میتواند به نتیجهی عکس منجر شود.
بر اساس مقالهی جدیدی که در دانشگاه ساوتهمپتون منتشر شده، انجام یوگا و مدیتیشن حتی با داشتن بهترین نیتها میتواند موجب بزرگتر شدن و تورم نفس شود. یک نظریهی کلاسیک در این مورد قبلاً توسط روانشناس آمریکایی ویلیام جیمز معرفی شده بود که بر مبنای آن کسب هرگونه مهارت موجب ایجاد حس «ارتقای خود» یا اگو میشود. در حالی که بودیسم مدیتیشن را به گونهای آموزش میدهد که با استفاده از آن بتوان بر خودنگری فائق آمد، نظریهی ویلیام جیمز میگوید انجام هر تمرینی برای کسب مهارت منجر به اگوئیسم میشود.
برای بررسی نحوهی تأثیر یوگا بر اگو، محققین ۱۰۰ شاگرد یوگا را به مدت نزدیک به ۴ ماه مورد مطالعه قرار دادند. این شاگردان بعد از هر جلسهی کوتاه به تعدادی سؤال پاسخ میدادند که از آنان نظرشان را در مورد جلسهی یوگا، برداشتشان از خودشان نسبت به شاگرد متوسط کلاس میپرسیدند و از آنان خواسته میشد بعد از کلاس به خود نمرهای دهند و در نهایت نمرهای به اعتماد به نفس آنان داده میشد. در بیشتر موارد، شاگردانی که این پرسشنامه را یک ساعت بعد از کلاس یوگا پر میکردند از خودشان تصویر بالاتری نسبت به کسانی که به کلاس نرفته بودند داشتند.
محققین سپس تصمیم گرفتند جایگاه مدیتیشن را در مواجهه نفس مورد مطالعه قرار دهند. بدین ترتیب گروهی متشکل از ۱۶۰ شخص را که به مدیتیشن میپرداختند طی یک ماه مورد مطالعه قرار دادند. از آنان خواسته میشد به سؤالاتی از این دست پاسخ داده و درصد بدهند: «در مقایسه به یک شخص متوسط در کلاس، تعصب کمتری دارم.» پژوهشگران باز هم مشاهده کردند که کسانی که از جلسهی یوگا بیرون میآیند خود را بالاتر از کسانی که در کلاس شرکت نکرده بودند میدیدند.
نویسندگان مقاله میگویند: «نشان داده شد که نه یوگا و نه مدیتیشن اگو را آرام نمیکنند بلکه «ارتقای خود» را افزایش میدهند.»
این مطالعه البته محدودیتهایی نیز داشته است. برای مثال، هدف نهایی در بسیاری از کلاسهای مدیتیشن بر چیزهایی مانند گذاشتن ارزش زیاد بر روی خود، پذیرایی و اطمینان تأکید میشود. ممکن است شاگردانی که در این تحقیق شرکت جستند صرفاً به بیان این مقاصد هدفمند در کلاسشان اشاره کرده باشند. همچنین ممکن است در مورد بعضی چیزها اغراق کرده باشند تا خود را با هدفی که فکر میکردند محققین بایستی از این پرسشها داشته باشند هماهنگ کرده باشند.
پژوهشها قبلاً نشان دادهاند هیچ شواهدی مبنی بر این که مدیتیشن شما را فردی بهتر یا مشخصاً رقیقالقلبتر کند وجود ندارد. در واقع حتی در جاهایی سخن از این میرود که شاید مدیتیشن در ذات خود موجب افزایش خودشیفتگی (Narcissism) فرد گردد.