[هیأت تحریریه]

دموکراسی چیست؟

متاسفانه برای مفاهیم علوم انسانی و به خصوص مفاهیم جامعه شناختی و علوم سیاسی، تعریف دقیقی که همه روی اون اجماع داشته باشن وجود نداره. دموکراسی هم همین‌طوره. اما به طور کلی، می‌تونیم بگیم دموکراسی فرایندیه که توش تصمیم‌گیری با رای‌گیری از افراد جامعه صورت می‌گیره و در نهایت پیشنهادی که اکثریت آرا رو بدست بیاره، به اجرا درمیاد.

////////////////////////////////////////////

تقریبا توی هر کتاب یا مقاله‌ای که درباره‌ی دموکراسی بخونید، توی مقدمه یا توی شرح تاریخ دموکراسی نوشته که خیلی از دولت‌شهرهای یونان باستان به خصوص آتن اولین شکل دموکراسی رو تجربه کردند. شهروندا برای تصمیم‌گیری‌های حساس سیاسی توی میدون شهر جمع می‌شدن و سخنوران تلاش می‌کردن که نظر اکثریتو جلب کنن. معمولا توی این مقالات این تذکر هم داده می‌شه که البته بردگان و زنان در زمره‌ی این شهروندان آزاد محسوب نمی‌شدن. اما منظور ما اینجا از دموکراسی، دموکراسی مدرن یا دموکراسی توی حکومت‌داری مدرنه و نه دوره باستان.

/////////////////////////////////////////////

در ضمن منظور ما از دموکراسی، دموکراسی سیاسیه.  قطعن برای همه‌ی شما گاهی پیش اومده که بین دوستای خودتون یا توی خانواده از این روش برای تصمیم‌گیری جمعی استفاده کرده باشین. توی حیطه‌های دیگه مثل سازمان‌ها و ادارات شاید بشه ساختار اون‌ها رو به صرف وجود یک تصمیم‌گیری جمعی با رای اکثریت، دموکراتیک دونست، اما توی عرصه‌ی سیاست هر نوع رای‌گیری و تصمیم‌گیری با رای اکثریت رو دموکراسی سیاسی نمی‌دونن و برای اون شروط دیگه‌ای هم قائل می شن. از مهم‌ترین این شروط این‌ها هستن:

/////////////////////////////////////////////

1. اصول دیگه‌ی حاکمیت مدرن مثل حکومت قانون، حقوق برابر شهروندی و حقوق بشر در قانون وجود داشته باشه. منظور ما از شرط حکومت قانون اینه که اختیارات فرد منتخب باید محدود و مشخص باشه و در نهایت اون هم خودش تابع قانون اساسی باشه. دموکراسی قرار نیست که انتخاب دوره‌ای دیکتاتورها باشه. منظور ما از شرط حقوق شهروندی و حقوق بشر اینه که تا وقتی آزادی بیان، آزادی ایجاد احزاب و اصناف و آزادی مذهب و فعالیت سیاسی وجود نداشته باشه، انتخابات عمومی، صرفن انتخاباتی بین چند مستبد خواهد بود که قدرتو بین خودشون دست به دست می‌کنن و مردم فقط می تونن از بین اونا شر کمترو انتخاب کنن.

/////////////////////////////////////////////

2. رای‌گیری باید آزاد و همگانی باشه. همه‌ی شهروندای بالغ، باید حق رای دادن داشته باشن

/////////////////////////////////////////////

3. رای‌گیری مخفی باشه. یعنی طوری که شهروندا رای خودشونو بتونن مخفی نگه دارن

/////////////////////////////////////////////

4. انتخابات باید دوره‌ای باشه. شما قرار نیست برای نسلای بعدی تصمیم‌گیری کنین. درضمن رای گیری برای انتخاب نماینده‌های سیاسی مردم، در واقع قراردادیه بین مردم و این نمایندگان. پس مثل هر قراردادی، این تقویض قدرت باید موقتی و قابل فسخ باشه

/////////////////////////////////////////////

بنابراین هر مدل تصمیم‌گیری با رای‌گیری از اکثریت، ممکنه به معنای کلی کلمه دموکراتیک گفته بشه، اما توی معنای سیاسی و خاص کلمه، الزامن دموکراتیک نیست و باید شروطی رو که گفتم داشته باشه.

/////////////////////////////////////////////

بین انتخاب دموکراتیک توی گروه‌های کوچیک با انتخابات توی یه کشور بزرگ تفاوت مهم دیگه‌ای هم وجود داره. وقتی تمام اعضای گروه مستقیما توی تصمیم گیری مشارکت می‌کنن، بهش می‌گیم دموکراسی مستقیم. اما این روزا انجام امور حکومتداری مستلزم دانش و تجربه‌ی فراوون و تخصصیه و همه‌ی مردم توانایی و صلاحیت تصمیم‌گیری مستقیم ندارن. همچنین بعضی وقتا لازمه که تصمیم‌گیری فوری و سریع باشه و در این صورت فرصتی برای مشارکت میلیون ها نفر توی تصمیم گیری وجود نداره. توی جامعه‌ی سرمایه‌داری هم مردم هرکدوم یه شغلی دارن و وقت زیادی برای مشارکت توی امور پیچیده و مُفصل حکومتی رو ندارن. به این دلایل، توی امر حکومتداری، مردم به جای تصمیم گیری و دخالت مستقیم سیاسی، نمایندگانی رو از طرف خودشون انتخاب می‌کنن تا این نماینده‌ها مناصب سیاسی و سمت‌های حکومتیو به عهده بگیرن. به این نوع دموکراسی، دموکراسی نمایندگی می‌گیم.

/////////////////////////////////////////////

این روزا اکثر جاها شیوه‌ی حکومت داری، دموکراسی نمایندگیه. اما گاهی لازمه تصمیم مهمی گرفته بشه که شاید از اختیارات منتخبین مردم خارج باشه یا سرنوشت کشور اساسا به اون بستگی داشته باشه. در این صورت دولت موظفه از دموکراسی مستقیم به شکل برگزاری یه همه‌پرستی یا رفراندوم استفاده کنه. مثل رفراندومی که دولتای یونان و انگلیس برای خروج از اتحادیه‌ی اروپا برگزار کردن.

/////////////////////////////////////////////

خوب تا این‌جا گفتیم دموکراسی سیاسی، باید شرط و شروطی داشته باشه. این‌جا می‌خوام خیلی مختصر به اولین شرط، یعنی حقوق بشر و حقوق شهروندی به عنوان پیش شرط دموکراسی اشاره کنم.

/////////////////////////////////////////////

برای داشتن یه حکومت مدرن، انتخابات لازمه اما کافی نیست. تصمیم‌گیری سر مسائل سیاسی با رای اکثریت مردم یا نماینده‌های مردم، فقط بخش کوچیکی از اون چیزیه که ما به عنوان حکومتداری مدرن یا حاکمیت مدرن میشناسیم‌.

/////////////////////////////////////////////

بذارین یه مثال بزنم. برای حاکمیت مدرن، مهمتر از برگزاری انتخابات، داشتن یه قانون اساسیه که با حقوق طبیعی و بنیادین بشر مطابقت داشته باشه. یعنی قانون اساسی کشور باید آزادی‌های بنیادین بشر، مثل حق حفظ حیات، آزادی بیان، آزادی فعالیت سیاسی و تشکل‌یابی، حق مالکیت و خیلی دیگه از آزادی‌ها رو به رسمیت بشناسه. شهروندا یا نماینده‌های سیاسی حتی اگه اکثریت آرای مردومو پشت خودشون داشته باشن، نباید قادر به نقض حقوق بنیادین اقلیت‌ها یا حتی یک نفر از اعضای جامعه باشن. مثلن، شما نباید به بردگی گرفته بشین. باید توی بیان عقاید خودتون آزاد باشین و حتی اگه اکثریت جامعه مخالف شما باشن، اونا بازم حق ندارن با رای اکثریت، قانونی وضع کنن که شما رو از رسیدن به این حقوق بنیادین منع کنه. پس می‌بینین که قانون اساسی باید از حقوق بشر تبعیت کنه و بدون اون دموکراسی چیزی جز استبداد اکثریت نخواهد بود.

/////////////////////////////////////////////

صرف داشتن مجلس یا برگزاری انتخابات، به معنای داشتن دموکراسی نیست. به عبارت بهتر، بدون رعایت حقوق بشر، یعنی بدون آزادی تحزب و آزادی فعالیت سیاسی، انتخابات معنایی نداره، حتا اگه خیلی سخت قبول کنیم که از توش چیزی دربیاد. متاسفانه حکومتای زیادی وجود دارن که انتخابات برگزار می‌کنن یا ساختار سیاسیشون ظاهر حکومتداری مدرنو داره، مثلن این که قوای سه‌گانه دارن؛ اما قوانینشون بر مبنای حقوق بشر استوار نیست. بنابراین چه بگیم اونا دموکراتیک هستن یا نه، به هر حال اونا یه حاکمیت مدرن محسوب نمی‌شن و عملن نمی‌تونن آزادی و رفاه رو برای مردمشون به ارمغان بیارن.

/////////////////////////////////////////////

اگه از این ویدیو خوشتون اومده، با دوستاتون به اشتراک بذاریدش. این بهترین کمکیه که می‌تونین به کرونوس بکنین. مرسی از منبع عظیم انرژیتون و این که اونو به اشتراک می‌ذارین.

 

آدرس ویدئو: https://www.youtube.com/watch?v=oC7sDNLezLY

[نویسنده]

نوشته‌ها