توهمات – آن‌هایی که چیزهایی می‌بینند

آیا تا به حال شده چیزی را ببینید که وجود خارجی ندارد؟ یا در خانه‌ای خالی احساس کنید کسی صدایتان می‌زند؟ توهمات امری معمول هستند و ممکن است به دلایل گوناگون روی بدهند. در این مجموعه‌ی سریالی که هر دو هفته یک بار روی یوتیوب آپلود می‌شود به توهمات بشری و در این قسمت به برخی توهمات بصری می‌پردازیم.

در سال ۲۰۰۶، اولیور سکس، عصب‌شناس معروف آمریکایی تماسی اضطراری از یک خانه‌ی سالمندان دریافت کرد. زنی در این مرکز مبتلا به توهمات بصری شده بود. وقتی اولیور سکس به خانه‌ی سالمندان رسید متوجه شد این زن سال‌هاست نابینا بوده و او از این موضوع اطلاع نداشته.

این زن با وجود نابینا بودن تصاویری را با وضوح بالا روبه‌رویش می‌دید و آن‌ها را با دقت برای روانشناس شرح می‌داد: افرادی که لباس‌های پررنگ و شرقی پوشیده‌اند و کودکانی که از پله‌ها بالا و پایین می‌روند.

این زن مبتلا به سندروم چارلز بونه است که مدت‌هاست برای روانشناسان و عصب‌شناسان آشنا است. افرادی که بینایی خود را از دست می‌دهند دچار توهمات بصری می‌شوند. عارضه‌های چشمی که منجر به بروز سندروم چارلز بونه می‌شوند متعددند. عارضه‌ی تباهی لکه‌ی زرد یا Macular Degeneration از آن دسته است. اکثر افرادی که به این سندروم دچار می‌شوند نسبت به توهمات خود آگاهی داشته و قادرند فرق بین توهم و واقعیت را تشخیص دهند.

اما توهمات بصری تنها محدود به افرادی که کم‌بینا یا نابینا می‌شوند نیست. افرادی که دایره‌ی دید آن‌ها محدود یا یکنواخت می‌شود نیز به کرات گزارش می‌دهند که تصاویری را روبه‌روی خود می‌بینند. ملوان‌ها، رانندگان کامیون و خلبان‌ها که مجبورند برای مدت‌های طولانی به تصاویری یکنواخت نگاه کنند، در ذهن خود تصاویری را می‌بینند که دیگران نمی‌بینند.

چشمان ما بخشی از مغز ما هستند. آنان اطلاعات تصویری را از جهان بیرون می‌گیرند و به بخش پشتی مغز ما می‌رسانند. این اطلاعات در این قسمت از مغز با اندکی پردازش به لوب پیشانی فرستاده می‌شوند و در آن‌جا مورد پردازش کلی قرار می‌گیرند. محققین با بررسی افرادی که توهمات بصری تجربه می‌کردند (با استفاده از دستگاه fMRI) متوجه شدند توهمات بصری نیز در همین قسمت از مغز که در اصل مسئول پردازش اطلاعات چشمی و بینایی است روی می‌دهد.

یک توضیح عصب‌شناسی برای برخی از این توهمات بصری با استفاده از مفهوم نوروپلاستیسیتی ممکن است. نوروپلاستیسیتی یا انعطاف‌پذیری عصبی پدیده‌ای است که بر اساس آن وقتی فعالیت بخش خاصی از مغز به طور ناگهانی متوقف می‌شود، نورون‌های مغزی که معمولن در قسمت‌های دیگر مغز فعال هستند سعی می‌کنند سیگنال‌هایی به بخش غیرفعال شده‌ی مغز مخابره کرده و حتی‌الامکان وظایف آن بخش را به طور موقت به عهده بگیرند. این اتفاق در هنگام خواب نیز که چشمان ما بسته است و اطلاعات بصری به مغز نمی‌رسد روی می‌دهد.

افرادی که مورد محرومیت حسی قرار گرفته‌اند نیز دچار توهمات بصری می‌شوند. محققین طی مطالعات زیادی متوجه شده‌اند که زندانیانی که در سلول انفرادی نگه داشته می‌شوند یا افرادی که تماس حسی آنان با جهان خارج به طور ناگهانی قطع می‌شود، دیر یا زود دچار توهمات بصری می‌شوند. این توهمات بصری گاه با توهمات شنوایی نیز همراه است.

ما در این ویدیو تنها به دو مورد از توهمات بصری پرداختیم. دلیل بروز این توهمات هنوز برای دانش امری ناشناخته است و هیچ یک از رشته‌های علمی به تنهایی قادر به توضیح آن‌ها نیست. به نظر می‌رسد توهمات هر فرد منحصر به خود او و زاییده‌ی مغز خودش است و فهمیدن توهمات، شبیه فهمیدن و تحلیل رؤیا امری بسیار پیچیده و بغرنج به نظر می‌رسد.

ما در ویدیوهای بعدی تلاش خواهیم کرد به مواردی دیگر از توهمات نیز بپردازیم. پس با ما باشید!