آیا این جسم عظیم در کهکشان ما یک سیاره است؟

کرونوس – شاید فکر کنید ما امروز می‌دانیم که سیاره‌ها چگونه ساخته می‌شوند. باید خیلی راحت بهتان بگوییم که اشتباه می‌کنید. به طور کلی، سیاره جسمی با جرم بسیار زیاد است که به دور ستاره‌ها می‌چرخد، اما جرمش آن‌قدر زیاد نیست که هیدروژن را به هلیوم تبدیل کند. در همین حال جرمش باید آن‌قدر باشد که بتواند گرانش داشته باشد (محور فضازمان را خم کند)، و کروی‌شکل شود و همچنین باید بتواند به راحتی به دور ستاره بچرخد.

این داستان‌ها برای سیاره‌های سنگی کوچک درست است، اما وقتی قضیه‌ی گازها وسط کشیده می‌شود، این تعریف کمی نادرست از آب درمی‌آید. سرانجام، این شیء آسمانی از یک سیاره به یک «ستاره‌ی شکست‌خورده» تبدیل می‌شود. اگر این اتفاق نیفتد، سیاره تبدیل به کوتوله‌ی قهوه‌ای (Brown Dwarf) می‌شود. حالا دانشمندان در یک مطالعه که به تازگی منتشر شده جسمی عظیم را در خوشه‌ی کهکشان راه شیری پیدا کرده‌اند که روی خط باریک بین ستاره و سیاره قرار دارد و دانشمندان دقیقاً نمی‌دانند که کدام یک است.

این سیاره‌ی بسیار بزرگ در فاصله‌ای حدود ۲۲۰۰۰ سال نوری با ما قرار دارد و در ماه ژوئن گذشته توسط یک آزمایش میکرولنزینگ امواج گرانشی (OGLE) در لهستان کشف شد. در این آزمایش، گرانش ستاره‌ی این سیاره که باعث می‌شد مسیر نور ساتع شده از سیاره به دلیل گرانش زیاد ستاره منحرف شود، موجودیت و جرم آن را به صورت دقیق برای محققان مشخص کرد. این سیاره OGLE-2016-BLG-1190Lb نام‌گذاری شده است. محققان توانسته‌اند محاسبه کنند که جرم این سیاره تقریباً ۴۲۶۱ برابر جرم نقطه‌ی کوچک آبی ما (زمین) است. در حال حاضر تعریف عمومی که از کوتوله‌ی قهوه‌ای وجود دارد، شیئی زیرستاره‌ای است که جرمی بین 13 تا 75 جرم مشتری دارد. بر اساس این تعریف، توده‌ی عظیم کشف شده می‌تواند یک کوتوله‌ی قهوه‌ای با کمترین جرم ممکن باشد، اما اگر این موضوع درست باشد، مشکل دیگری پیش می‌آید.

واقعیت این است که این جسم درست در وسط ناحیه‌ای در اطراف ستاره‌ای در حال چرخش که به نام «کویر کوتوله‌ی قهوه‌ای» شناخته می شود، قرار دارد. این منطقه همانطور که از نام آن پیداست به دلیل شیوه‌ی تولید گاز کوتوله‌ها، امکان داشتن کوتوله‌های قهوه‌ای ندارد. اگر «گازی شدن» در فاصله‌ی زیادی به ستاره‌ی مرکزی اتفاق بیفتد، گرمای ستاره گاز‌های اطراف کوتوله را از آن دور می‌کند و کوتوله‌ی قهوه‌ای امکان شکل گرفتن نخواهد داشت. اما OGLE-2016-BLG-1190Lb در واقع شکل گرفته است!

بنابراین اگر این شیء حماسی در واقع یک ستاره‌ی شکست‌خورده باشد، دست‌کم چند سؤال کوچک در نجوم ایجاد می‌شوند.